ایران به عنوان یکی از کشورهای صاحب سبک در معماری، ابنیه‌های تاریخی متفاوتی دارد که یکی از انواع آن کاروانسرا است. کاروانسرای میان دشت با قدمتی 400 ساله به عنوان بزرگ ترین مجموعه کاروانسرای ایران، در فاصله 40 کیلومتری شهر میامی قرار دارد. در این مقاله مجله زیگوکمپ سری به میامی و کاروانسرای دیدنی و تاریخی میان دشت زدیم.
کاروانسرای میان دشت کجاست؟
در میانه جاده تهران-مشهد، شرق شاهرود و در 42کیلومتری شرق میامی مجموعه عظیمی با نام کاروانسرای میان دشت وجود دارد که در واقع سه کاروانسرای به هم چسبیده و در امتداد یکدیگر است. این بنای زیبا و تاریخی در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت. کاروانسرای میان دشت در میان دو منطقه حفاظت شده خارتوران در جنوب و خوش ییلاق در شمال قرار دارد.
پیشینه تاریخی کاروانسرا
کاروانسرای میان دشت که به کاروانسرای میامی نیز مشهور است، در اواخر دوره صفویه و اوایل دوره قاجار ساخته شد.
مورخان معتقدند که سه کاروانسرای موجود در این منطقه در یک بازه زمانی ساخته شده‌اند. کاروانسرای میان دشت به دستور «حسین خان نظام الدوله» والی وقت خراسان، در نزدیکی شاهرود کنونی ساخته شد. با توجه به شرح ساخت این کاروانسرا در کتاب مطلع الشمس، حدود 20هزار نفر می‌توانستند در محوطه این مکان اتراق نمایند.
کتیبه موجود بر سر در ورودی این کاروانسرا تاریخ ۱۲۹۰ هجری قمری را نشان می‌دهد.
معماری کاروانسرای میان دشت
کاروانسرای میامی با مساحتی بالغ بر 22هزار متر مربع عرصه و ده هزار متر مربع اعیان، بزرگترین کاروانسرای موجود در حال حاضر در کشور است. . این کاروانسرا دارای چهار ایوان، یک شاه نشین و سر درب ورودی است.
- حجره‌ها و رواق‌ها در اطراف حیاط کاروانسرا قرار گرفته‌اند.
- بخش شاه‌نشین این مجموعه به صورت یک هشت ضلعی ساخته شده است که از طریق دو راه پله در طرفین دالان ورودی، به داخل کاروانسرا راه پیدا می‌کند.
- حیاط پشت ایوان قسمت شمالی، علاوه بر حجره‌ها و کفش‌کن‌ها، اصطبلی اختصاصی در کنار خود دارد. بدین ترتیب این قسمت‌ها، مانند خانه‌هایی کوچک برای خانواده‌ها محسوب می‌شده است.
- اتاق‌هایی با نام شترخوان در پشت رواق ها قرار دارند و از شمال و جنوب حیاط می‌توان به آنها دسترسی داشت.
- اصطبل‌های این کاروانسرا دورتادور پشت اتاق‌ها را پوشانده است. در میان این اصطبل‌ها، سکوهایی بالاتر از کف اصطبل برای اقامت صاحبان چهارپایان ساخته شده است.
- در زمان قاجار، میزان سفرهای جاده‌ای به دلایل مختلف نظیر بازرگانی، زیارتی و … افزایش یافت. بنابراین در شرق این مجموعه یک بنای جدید با عنوان کاروانسرای قاجاری ساخته شد
- کاروانسرای میانی که رابط میان کاروانسرای صفوی و قاجاری است به گونه‌ای ساخته شده که پیرامون آن با رواق‌ها و حجره‌ها پوشیده شده است.
- اغلب بخش‌های این بنا، با آجر کاری‌های متنوع پوشش داده شده است.
- سه آب انبار، حمام، تلگراف خانه و چاپارخانه در مجاورت کاروانسرای میان دشت وجود داشته است. اما امروزه تنها بخش‌هایی از دیوارهای داخلی و برج‌های این بنای 5هزار متری باقی مانده است.
اقامتگاه میان دشت
امروزه بخش های زیادی از کاروانسرای میان دشت مرمت و بازسازی گشته تا فضایی اقامتی برای مسافران جاده مشهد به تهران فراهم شود. اقامتگاه میان دشت با دارا بودن 15 اتاق 2 تخته در هر کاروانسرا، مجموعا ظرفیت پذیرش حداکثر 200 گردشگر را دارد. لازم به ذکر است در اتاق‌ها علاوه بر تخت، سرویس کف خواب نیز برای 3 نفر وجود دارد.
سرویس بهداشتی در اتاق‌های این کاروانسرا به منظور حفظ معماری سنتی تعبیه نشده و توالت و حمام بصورت عمومی و در زیر زمین مجموعه قرار دارد.
امکانات این مجموعه گردشگری به شرح زیر است:
- پارکینگ غیرمسقف
- امکان استفاده از آشپزخانه عمومی
- راهنمای تور
- اینترنت
- سیستم سرمایشی (پنکه)
- سیستم گرمایشی (بخاری برقی و کرسی)
- رستوران و سفره خانه با امکان سرو انواع غذاهای سنتی، پیش غذا و دمنوش‌های گیاهی
تفریحات جالب میان دشت
- با حضور در این کاروانسرای تاریخی می‌توانید به تماشای آسمان زیبای کویر در دل شب بنشینید.
- اغلب گروه‌های نجوم به منظور رصد آسمان به این مکان رجوع می‌کنند.
- بسیاری از بازارچه‌های صنایع دستی در برخی از اوقات سال، در این مکان برگزار می‌شوند.
- کویری بودن منطقه باعث شده تا شتر سواری در آن جالب و هیجان انگیز باشد.
- بازدید از جاذبه‌هایی همچون دشت شقایق و آفتاب گردان کالپوش، جنگل دشت شاد، روستا و کاروانسرای عباس آباد و آرامگاه شیخ حسن جوری نیز می‌تواند برای مسافران جالب و خاطره انگیز باشد.
