اگر اهل طبیعت‌گردی یا کوهنوردی هستید جهتیابی و یافتن مسیر و مقصد با استفاده از قطب‌نما یا جی پی اس، یکی از مهمترین کارها است. در شرایط اضطراری زمانیکه مسیر را گم و یا فراموش می کنید استفاده از این ابزار مسیریابی تبدیل به حیاتی ترین وسیله برای نجات شما و همراهانتان خواهد بود. اما در شرایطی که این وسیله را به همراه نداریم از چه ابزار دیگری میتوانیم برای مسیریابی استفاده کنیم.
اگر در یک سفر طبیعت گردی به هر دلیلی گروه یا مسیر را گم کردید، یا وسایل جهتیابی مانند جی پی اس و قطب‌نما همراه نداشتید به راحتی میتوانید با استفاده از عناصر طبیعی به مسیر باز گردید یا خود را به روستا یا جاده‌ای که از آن عبور و مرور انجام می‌شود برسانید.
روشهای جهتیابی در طبیعت
قدیمی ترین روش برای یافتن جهت و مسیر جهتیابی با صورفلکی بود که در مطلبی به آن اشاره کردیم. از دیگر روشهای جهت یابی استفاده از ابزارهایی است که به راحتی در دسترس هستند. یکی از این ابزارها ساعت مچی است. دقت داشته باشید ساعت شما دقیق تنظیم شده باشد. ساعت شما باید از نظر کارکرد سالم باشد و هر دو عقربه آن درست کار کند.
در این سبک جهت یابی با کمک ساعت عقربه ای وابسته به اینکه شما در کدام نیمکره زمین قرار دارید متفاوت است. کشور ما در نیمکره شمالی و در شرق نصف النهار مبدا واقع است و این روش را در اینجا بررسی میکنیم. ساعت را به شکل نگه دارید که عقربه کوچک ساعت به سمت خورشید نشانه برود.
وقتی که شما در نیم کره شمالی کره‌زمین هستید به ساعت عقربه‌ای خود نگاه کنید. نوک عقربه کوچک به سمت خورشید گرفته شود در این حالت نیمساز زاویه بین عقربه ساعت شمار و عدد 12 بر روی ساعت، جنوب را نشان می‌دهد و جهت مخالف آن شمال را نشانه می‌رود.
دقت داشته باشید در نیمکره جنوبی کاملا برعکس است. یعنی در هنگام تعیین راستای شمال و جنوب باید عدد 12 بر روی ساعت را به طرف خورشید گرفته و نیمساز زاویه بین عدد 12 و عقربه ساعت شمار راستای شمال را نشان می‌دهد. یکی از نکاتی که باید توجه داشته باشید این است که اگر ساعت شما بر روی ساعتی غیر از ساعت واقعی (زمانی که ساعت رسمی کشور را برای استفاده از روشنایی روز یک ساعت جلو می برند) تنظیم است باید نیمساز زاویه بین عقربه ساعت شمار با عدد 13 یا همان 1 را در نظر بگیرید.
جهتیابی با سایه
جهت یابی با سایه از دیگر روشهای جهتیابی در طبیعت دقیق‌تر و مطمئن‌تر است. در این روش تنها به یک چوب صاف به طول یک متر و دو قطعه چوب یا سنگ کوچک نوک تیز و یک تکه نخ نیاز داریم. این اندازه گیری در صبح و کمی قبل از ظهر، انجام می‌شود. چوب بلند را به صورت عمود در زمین فرو می‌بریم. زمین اطراف چوب باید افقی و هموار باشد. یکی از چوب‌های کوچک را در زمین و درست در جایی که سایه چوب بلند تمام می‌شود، در زمین فرو می‌بریم.
طناب را به پایه چوب بلند بسته و سر دیگر آن را به چوب بلند نوک تیز می‌بندیم طوریکه وقتی طناب را کاملاً می‌کشیم، چوب نوک تیز به قطعه دیگری که در خاک وجود دارد، برسد. مرحله بعد به کمک چوب نوک تیز نیم‌دایره‌ای روی زمین می‌کشیم و تا بعدازظهر صبر میکنیم. در طول روز سایه کوتاه و کوتاه‌تر شده و از ظهر به بعد دوباره بر طول آن افزوده می‌گردد. ظهر و هنگامی که سایه در کوتاه‌ترین حالت خود قرار دارد بر روی نیم‌دایره راستای سایه را علامت می‌زنیم.
در این حالت سایه راستای شمال را نشان می‌دهد. دست آخر سایه بلند می‌شود و دوباره به نیم‌دایره رسم شده می‌رسد. این نقطه را با چوب نوک تیز علامت می‌زنیم. اگر طناب یا ریسمانی برای رسم دایره نداشتیم میتوانیم از یک چوب صاف بلند یا هر وسیله دیگری که بتوان نیم‌دایره رسم کرد استفاده کنیم.
جهتیابی با سوزن
در این روش یک سوزن یا میخ که بتوان آن را مغناطیسی کرد به راحتی به کمک ما می آید. فقط کافی است سوزن یا میخ را توسط آهنربا یا یک پارچه ابریشمی مغناطیسی کرد و در آن حالت آهنربایی به وجود آورد. روش دیگر استفاده از مقداری سیم و باطری برای باردار کردن سوزن و درست کردن آهنربای الکتریکی است.
بعد از مغناطیسی کردن سوزن، آن را روی یک قطعه چوب و یا برگ گذاشته روی آب ساکن قرار داده تا حالت شناور داشته باشد. در این حالت سوزن جهت شمال و جنوب را نشان خواهد داد. سوزن شناور باید به آرامی در جهت عقربه‌های ساعت یا خلاف عقربه‌های ساعت حرکت کند تا جهت شمال و جنوب را نشان دهد. اگر حرکت نکرد، سوزن به خوبی مغناطیسی نشده است.
نکته مهم اینکه هر چقدر سوزن بیشتر مغناطیسی شود بهتر شناور شود کارسازتر خواهد بود. اگر با آهن ربای دائمی مغناطیسی کنید و با چوب پنبه شناور کنید بازدهی بیشتری دارد.
تشخیص جهت با کمک لانه مورچه
اگر در جنگل یا کوه یا هرجایی در طبیعت حضور دارید و هیچ وسیله‌ای برای جهتیابی دردسترس شما نیست از مشاهده عوامل طبیعی مثل لانه مورچه میتوانید برای جهتیابی استفاده کنید.
مورچه‌ها خاک لانه خود را به سمت شرق می‌ریزند تا هنگام روز به عنوان سایه‌بانی برای آنها عمل کند. مورچه‌ها خاک را از لانه بیرون می‌ریزند تا خانه خود را وسیع‌تر کنند و آن را سمت شرق می‌ریزند تا هنگام روز راحت‌تر کار خود را انجام دهند. با شناخت شرق جهات دیگر هم به راحتی قابل تشخیص هستند.
