کاروانسراها یکی از زیباترین آثار تاریخی ایران هستند که دوره ساخت آنها را میتوان به دوران صفویه نسبت داد. شاه عباس، اولین پادشاهی بود که در ایران دستور ساخت کاروانسراها را در میان راه شهرهای پر رفت و آمد داد. در آن زمان تجار زیادی به دلیل موقعیت ایران در راه تجاری ابریشم وارد ایران می‌شدند. کاروانسراها در واقع برای استراحت و تجدید قوای مسافران و به منظور حفظ جان و مال آنها در جاده ها ساخته می شدند.
تعدادی از این کاروانسراها در حال حاضر وجود دارند که بعضی از آنها تبدیل به هتل‌هایی برای گردشگران شده اند. یکی از این کاروانسراها کاروانسرای مدور زین الدین است که معماری و شکل جالبی نیز دارد. این کاروانسرای مدور، شکلی شبیه به یک سفینه فضایی دارد. کاروانسرای زین الدین در کیلومتر 60 جاده یزد به کرمان قرار دارد و به صورت مدور ساخته شده است.
کاروانسرای زین الدین به شماره ثبتی 926 در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفته است. این بنا در سال 2006 دیپلم افتخار یونسکو به دلیل «احیا و ساماندهی با بهره‌گیری از مصالح سنتی» را دریافت کرد.
تاریخچه کاروانسرای مدور زین الدین
کاروانسرای زین الدین یکی از شاهکارهای معماری دوره صفویه محسوب می‌شود و تنها بنای مدور ایرانی است. این کاروانسرا از بالا شبیه به یک سفینه فضایی است که رویی زمین نشسته است. این بنا توسط «زین الدین گنجعلی خان ریگ» حاکم کرمان به دستور شاه عباس صفوی در قرن 10 هجری قمری ساخته شد. در گذشته این کاروانسرا محلی برای استقرار تفنگچیان و محافظان بود.
این بنا دارای معماری بسیار جالب و کاربردی است. در بخش شمالی آن اتاق‌های شاه نشین عمارت قرار دارد و دارای سقفی بلند با کاربندی گچی است. در دو طرف کاروانسرا پله هایی وجود دارد که به پشت بام کاروانسرا راه دارد و میتوان برای تماشای آسمان فوق العاده زیبای کویر از طریق این پله‌ها به پشت بام رفت.
ساختمان کاروانسرای مدور زین الدین، آجری است و پس از در نسبتا وسیع ضلع جنوبی، هشتی و صحن دوازده ضلعی قرار دارد. در اطراف صحن، رواق‌های سکوداری وجود دارد که در انتهای هر رواق، اتاق های مشابه به چشم می‌خورد.
بخش های شرقی و غربی آن قرینه هستند و کنگره‌ها و تیراندازهای لبه بام، ترکیب برج و دیوارها و نمای تمام آجر آن، زیبایی خاصی به این کاروانسرا داده است.
مشاهده زیباترین شب کویری
کاروانسرای مدور زین الدین هر ساله میزبان مسافران و توریست های بسیاری از خارج و داخل کشور است. این کاروانسرای شباهت زیادی به قلعه نظامی دارد و به همین دلیل باعث شده توجه بسیاری از گردشگران به این منطقه جلب شود.
این کاروانسرا یکی از زیباترین کاروانسراها در دل کویر است. در روز پس از گذر از کویر و دیدن زیبایی های آن پس از رسیدن به این کاروانسرا که در حال حاضر بعنوان هتل از آن استفاده می‌شود، شب را میتوان در پشت بام آن به مشاهده آسمان پرستاره شب نشست؛ گویی که ستاره‌ها فاصله‌ای با زمین ندارند و میتوان آنها را لمس کرد.
اقامت در کاروانسرای کویری به سبک صفویه
اگر علاقه‌مند به اقامتگاه‌های سنتی هستید این کاروانسرا حتما میتواند شما را شگفت زده کند. این کاروانسرا به شیوه‌ای کاملا متفاوت و به سبک و سیاق سنتی حفظ شده است.
برخلاف بسیاری از بناهای تارخی قدیمی که در آمیزش با تکنولوژی، معلق میان سنت و مدرن هستند، این ساختمان همچنان اصالت سنتی خود را نگه داشته است. بطوریکه در انتقال تاسیسات و تکنولوژی نوین در این هتل سنتی نهایت دقت به عمل آمده است و با وجود تجهیز به امکانات روز اثری از ادوات و وسایل امروزی انتقال به چشم نمی‌آید.
در دو سوی حیاط کاروانسرای زین الدین پله‌هایی است که گردشگران را به میهمانی آسمان و سکوت کویر می‌برد تا در بلندی کاروانسرا در نور ماه و ستاره‌ها غرق شود و در پایین نیز تا چشم کار می‌کند کویر و شن‌زارها را مشاهده کند.
سکوهای آجری و گلی این کاروانسرا در گذشته به مسافران بین راهی اجاره داده میشد. اما امروز ملبس به پرده های ترمه، فرش دست باف و گلیم و رخت خوابی پهن بر روی زمین و پشتی‌هایی دور تا دور شده، تا محلی برای استراحت مسافران کویرنشین این کاروانسرا باشد.
این کاروانسرا در حال حاضر با امکانات خود، قابلیت پذیرش یکصد میهمان و گردشگر را دارد و در طول سال و بخصوص تعطیلات نوروز، مورد بازدید مسافران و گردشگران زیادی قرار می گیرد.
