برای سفر به هرکجا از طبیعت نیاز است که از قبل نسبت به حضور درآن مکان چه از لحاظ مکانی و چه از لحاظ آمادگی جسمی، اطلاعاتی را کسب کرد. اگر به کوهنوردی علاقه‌مند هستید و به تازگی آن را شروع کرده‌اید، احتمالا پس از پیمودن مسیری نسبتا طولانی با خستگی و یا گزگز کردن اعضای بدن مواجه شده‌اید. اگر علایمی شبیه به تهوع و سرگیجه نیز دارید تمام این‌ها و بسیاری از نشانه‌های دیگر از علایم ارتفاع‌زدگی است.
زمانی‌که اندکی از سطح زمین فاصله میگیرید تعداد اکسیژن‌های موجود در هوا کم شده و بدن به این حالت واکنش نشان می‌دهد. این بیماری الزاما در زمان صعود به قله‌های بلند اتفاق نمی‌افتد بلکه پیاده‌روی، کوهنوردی یا کمی بالاتر رفتن از سطح دریا می‌تواند باعث کم شدن میزان اکسیژن تنفسی شما و در نتیجه آشکار شدن علائم بیماری ارتفاع زدگی شود. هنگامی دچار علائم مربوط به بیماری ارتفاع بروز می‌کند که بدن شما در حال واکنش نشان دادن به کمبود جذب اکسیژن به علت کم شدن اکسیژن در ارتفاعات است.
علت تغییر میزان اکسیژن آزاد در ارتفاعات
فشار هوا به وزن هوایی که بالای سر شما قرار دارد بستگی دارد، به همین دلیل در ارتفاعات فشار هوا کم‌تر می‌شود. فشار کم هوا یعنی کاهش تعداد مولکول‌هایی که ریه‌های شما را از اکسیژن پر می‌کند.
به طور معمول در ارتفاع 2 کیلومتری از سطح دریا که سطح اکسیژن کاهش پیدا می‌کند علایم بیماری ارتفاع بروز می‌کند. بسیار مهم است که محل زندگی شما در چه ارتفاعی از سطح دریا قرار دارد و بدن شما به صورت عادی با چه میزان اکسیژن تنفس می‌کند، چرا که بدن خود را با میزان اکسیژن محل زندگی تطبیق می‌دهد.
نشانه‌ها و درمان بیماری ارتفاع زدگی
ظاهرا برخی افراد از نظر ژنتیکی بیشتر مستعد ابتلا به ارتفاع زدگی هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که کسانی که به طور طبیعی تنفس سطحی دارند، بیشتر در خطر هستند. اما میتوان با تمرین میزان وفق پذیری بدن در این شرایط را به مرور افزایش داد. صعود آهسته و تمرین مراقبت از خود، شانس ابتلا به ارتفاع زدگی را کاهش می‌دهد.
یک اصل در کوهنوردی این است که هرچه‌قدر ارتفاع را در افزایش می‌دهید احتمال وقوع بیماری ارتفاع هم در شما افزایش پیدا می‌کند.
سردرد مهمترین نشانه بیماری ارتفاع زدگی است اما این بیماری به اشکال مختلفی ممکن است بروز کند مانند ورم مغزی و یا در موارد حادتر ورم و آب آوردن ریه که بسیار خطرناک است. اما با این حال با درمان علایم اولیه و پیشگیری از پیشرفت آن میتوان از بروز علایم خطرناک‌تر جلوگیری کرد.
هنگام بروز علام اولیه چنانچه مدت زمان مناسبی را برای ریکاوری بدن اختصاص بدهید، بدن می‌تواند خودش را به سادگی با فشار هوا وفق داده و خود را درمان کند. برای درمان سردرد ناشی از ارتفاع زدگی از ایبوپروفن، آستامینیوفن و آسپرین استفاده کنید. اگر به بدن خود زمان کافی برای وفق پیدا کردن با محیط را بدهید یا به ارتفاعی پایین‌تر برگردید سردرد شما برطرف خواهد شد.
روشهای جلوگیری از ارتفاع زدگی
چنانچه به کوهنوردی علاقه‌مند هستید و قصد دارید ارتفاعات بالاتری را طی کنید یکی از مهمترین موارد جلوگیری از ارتفاع زدگی این است که برای وفق پیدا کردن بدن با محیط و آب و هوا وقت بگذارید. اهمیت دارد که چند روز از تعطیلات خود را قبل از تلاش برای صعود به ارتفاع مورد نظر، در استراحت در ارتفاعات متوسط و سپس مرتفع سپری کنید.
درصورتیکه میخواهید به صورت حرفه‌ای به کوهنوردی بپردازید این کار باید به مرور انجام شود. قبل از اقدام به ارتفاعات بالاتر، سعی کنید حداقل ۳ روز در ارتفاع حدود 2500 متری وقت بگذارید یا به پیاده روی‌های معمولی در این ارتفاع بپردازید. در هر روز مشخص در زمان تمرین، بیشتر از 500 متر بالاتر از اردوگاه قبلی خود نخوابید.
سعی کنید صعود آرامی داشته باشید. صعود شما باید در حد سرعت مکالمه‌ای باشد که با دوست خود دارید. اگر نفس نفس می‌زنید، سرعت صعود را کم کنید.
نکته جالب اینکه بیشتر افرادی که به ارتفاع زدگی دچار می‌شوند جوان و دارای قدرت جسمی متناسبی هستند. این مسئله، احتمالاً به این دلیل است که آنها تمایل دارند سریع‌تر از افراد دیگر صعود کنند.
به اندازه کافی آب بنوشید اما نه اینکه مجبور باشید در هنگام صعود بارها متوقف شوید. دو تا چهار لیتر در روز برای بیشتر افراد در ارتفاع بالا کافی است.
از مصرف الکل و قرص‌های خواب آور حاوی بنزودیازپین‌ها خودداری کنید. این داروها می‌توانند مشکلات خواب را بدتر کنند.
کاهش اشتها و ناراحتی گوارشی از جمله مشکلات ارتفاعات است. در دوران تمرین صعود، وعده‌های غذایی کوچک را به طور مرتب بخورید. کربوهیدرات‌ها نسبت به چربی‌ها و پروتئین‌ها در معده راحت‌تر هضم می‌شوند. میان وعده های خوشمزه و مناسب می‌توانند اشتهای شما را تحریک کنند و با خوردن آنها در ارتفاع دچار افت قندخون نخواهید شد.
